बगलामुखीको प्रतिमा

यो मूर्ति पाटन दरबार संग्रहालयको सुन्दरी चौकस्थित तुषा हितीमा कुँदिएको देवी बगलामुखीको प्रतिमा हो। यसले तान्त्रिक परम्पराका दश महाविद्याहरूमध्येकी एक, देवी बगलामुखीको दुर्लभ र जीवन्त स्वरूप प्रस्तुत गर्दछ। मूर्तिमा उहाँलाई अठार हातसहित देखाइएको छ, जहाँ प्रत्येक हातमा फरक–फरक अस्त्र–शस्त्र रहेका छन्। मूर्तिको मध्यभागमा उहाँले सम्भवतः मदन नामक असुरको मुख समातेकी र फाड्न लागेको मुद्रा ग्रहण गर्नुभएको छ। यो अभिव्यक्तिले नकारात्मक वाणीलाई मौन पार्ने र विनाशकारी शक्तिहरूलाई नियन्त्रण गर्ने उहाँको दैवी सामर्थ्यलाई सशक्त रूपमा उद्घाटन गर्छ, जो उहाँको साधनाको मूल तत्त्व हो।
बगलामुखीका दायाँ–बायाँ अन्य महत्त्वपूर्ण देवताहरू पनि कुँदिएका छन् — बायाँपट्टि तीन टाउके महिषासुरमर्दिनी उभिएकी छिन्, जो भैंसी राक्षसको संहारक हुन्, र दायाँपट्टि दुई मानव आकृतिमाथि आरूढ वराही देखिएकी छिन्, जो अर्को उग्र र शक्तिशाली स्वरूपको प्रतीक हुन्। यी सम्पूर्ण मूर्तिहरूले दैवी बहुरूपताको गहिरो दर्शन र नेवार तान्त्रिक कलाको सूक्ष्म सौन्दर्य प्रस्तुत गर्छन्।
यस मूर्तिसँग सम्बन्धित प्राचीन पाण्डुलिपिहरूमा देवी बगलामुखीको बीज मन्त्र पनि उल्लेख पाइन्छ, जुन केवल दीक्षित साधकहरूको लागि मात्र आरक्षित रहन्थ्यो। यसले यसको पवित्रता र गूढ धार्मिक महत्वलाई झल्काउँछ। परम्परागत रूपमा यस्ता ग्रन्थ र मूर्तिहरू आगम घरभित्रै पढिन्थे, अध्ययन र साधनाका लागि मात्र प्रयोग गरिन्थे। पछिल्ला समयहरूमा यस्ता दुर्लभ सम्पदाहरू संग्रहालय र अध्ययनस्थलमा पनि प्रदर्शित हुन थालेका छन्।
यो अमूल्य मूर्ति र यसको तान्त्रिक परम्परा नेपालका सांस्कृतिक तथा धार्मिक सम्पदाको गौरवशाली भाग हुन्। आशा छ, यस्ता सम्पदाहरूलाई भविष्यमा पनि सम्मानपूर्वक संरक्षण र पूजनीय रूपमा निरन्तरता दिइनेछ, जसरी यो बगलामुखी मूर्तिलाई शताब्दीयौंदेखि साधकहरूले श्रद्धा र भक्ति सहित पूज्दै आएका छन्